Letonya, kadınlara yönelik şiddetle mücadele amacıyla hazırlanan İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı alan ilk Avrupa Birliği (AB) üyesi ülke olma yolunda. Parlamento, 56’ya karşı 32 oyla çekilmeyi öngören yasayı kabul etti. Oylamaya 90 milletvekili katılırken, iki milletvekili çekimser kaldı.
Kararın yürürlüğe girmesi için, Cumhurbaşkanı Edgars Rinkevics’in yasayı imzalaması gerekiyor. Rinkevics’in onay için 10 günü var; dilerse gerekçeli itirazıyla yasayı parlamentoya iade edebilecek.
Koalisyonda çatlak
Başbakan Evika Silina liderliğindeki koalisyonda yer alan Yeni Birlik ve İlericiler partileri çekilmeye karşı çıktı. Ancak hükümetin bir diğer ortağı Yeşiller ve Çiftçiler Birliği (ZZS), muhalefetle birlikte hareket ederek tasarının geçmesini sağladı.
ZZS milletvekili Gunars Gutris, Reuters’a yaptığı açıklamada, “Bu karar aile içi şiddeti hiçbir şekilde etkilemeyecek. Zaten Letonya yasaları bu konuda yeterli koruma sağlıyor” dedi.
Silina ise karara tepki göstererek, “Bu adım, Letonya’nın hem Avrupa Birliği içindeki konumuna hem uluslararası itibara zarar verecek” ifadelerini kullandı.
“Geleneksel değerlere aykırı” tartışması
Sözleşmeye karşı çıkanlar, İstanbul Sözleşmesi’nin “toplumsal cinsiyet kavramının biyolojik cinsiyetin ötesine geçtiğini", “yabancı ideolojileri dayattığını” savunuyor.
Bu görüşe göre, mevcut ulusal yasalar kadına yönelik şiddetle mücadelede yeterli. Ancak insan hakları kuruluşları, sözleşmenin yalnızca kadınları korumayı değil, toplumsal cinsiyet temelli şiddetin önlenmesi için devletlere yükümlülükler getirdiğini vurguluyor.
Avrupa Konseyi de daha önce benzer tartışmalar üzerine yaptığı açıklamalarda, İstanbul Sözleşmesi’nin yeni bir toplumsal cinsiyet normu getirmediğini, yalnızca cinsiyet temelli şiddetin tanımını yaptığını belirtmişti.
Oylamadan bir gün önce başkent Riga’da yaklaşık 5 bin kişi, sözleşmeden çekilme kararını protesto etti. Silina, kalabalığa hitaben yaptığı konuşmada sözleşmede kalma çağrısını yineledi.
AB’nin tavrı
Avrupa Parlamentosu, geçtiğimiz yıl AB’nin İstanbul Sözleşmesi’ne resmen taraf olmasını onaylamıştı. Avrupa Adalet Divanı da, sürecin tüm üye ülkelerin onayı olmadan tamamlanabileceğini karara bağlamıştı.
Ancak sözleşmeyi hâlâ onaylamayan altı AB ülkesi bulunuyor: Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Litvanya, Slovakya ve Letonya.
Bu nedenle Letonya’nın çekilme kararı, AB içindeki toplumsal cinsiyet eşitliği politikaları açısından ciddi bir geri adım olarak değerlendiriliyor.
Türkiye örneği
İstanbul Sözleşmesi, 2011’de Türkiye’nin Avrupa Konseyi dönem başkanlığı sırasında İstanbul’da imzaya açıldı ve adını buradan aldı.
Türkiye, sözleşmeyi ilk imzalayan ve onaylayan ülke olmuş; ancak 2021 yılında Cumhurbaşkanı kararıyla anlaşmadan çekilerek büyük tartışma yaratmıştı.
Letonya’nın izleyeceği yol, Türkiye’den sonra Avrupa’da benzer tartışmaların yeniden alevlenmesine neden olabilir.
