Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi, intersekslerin dünya çapında yaşadığı deneyimleri, karşılaştıkları zorlukları ve hak ihlallerini detaylı şekilde ortaya koyan kapsamlı bir rapor yayımladı.
Kaos GL’de yer alan habere göre, A/HRC/60/50 numaralı rapor, “İnterseks kişilere karşı ayrımcı yasalar ve politikalar, şiddet eylemleri ve zararlı uygulamalar” başlığını taşıyor.
Rapor, BM İnsan Hakları Konseyi’nin 4 Nisan 2024’te Cenevre’de kabul ettiği “İnterseks Kişilere Yönelik Ayrımcılık, Şiddet ve Zararlı Uygulamalarla Mücadele” başlıklı kararın ardından hazırlandı. Söz konusu karar, interseks insan haklarının küresel ölçekte tanınmasında tarihi bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.
Rapor, hükümet temsilcileri, uzmanlar ve interseks aktivistlerden oluşan bir heyet tarafından Konsey’e sunuldu. Sunumun ardından düzenlenen iki saatlik panelde uzmanlar, raporu “uluslararası savunuculuk ve hesap verebilirlik açısından tarihi bir adım” olarak nitelendirdi.
İnterseks çocuklara geri dönüşsüz müdahaleler
Raporda, interseks çocukların ve yenidoğanların “norma uygunlaştırma” amacıyla çoğunlukla çocuğun rızası olmadan, ebeveyn kararıyla gerçekleştirilen geri dönüşü olmayan ameliyatlara maruz kaldığı belirtildi. Bu müdahalelerin “tıbbi gereklilik” gerekçesinin bilimsel verilerle desteklenmediği de raporda vurgulandı.
Raporda, hem intersekslerin hem de ailelerin, operasyonların riskleri ve alternatifleri konusunda yeterince bilgilendirilmediği kaydedildi.
Rapor, birçok ülkede intersekslerin haklarını koruyan yasaların ya hiç olmadığını ya da uygulanmadığını ortaya koyuyor.
BM’den öneriler
Raporda intersekslere yönelik uygulamaların yalnızca tıbbi değil, toplumsal baskılarla da şekillendiği belirtildi.
Rapor, devletlere, sağlık sektörüne ve uluslararası kuruluşlara şu önerilerde bulunuyor:
İntersekslerin haklarını güvence altına alacak yasal düzenlemeler yapılmalı.
Tıbbi gereklilik dışındaki ameliyatlar ertelenmeli ve kararlar çok disiplinli sağlık ekipleri tarafından alınmalı.
Aileler ve interseksler için şeffaf bilgilendirme ve psikososyal destek sağlanmalı.
Hak ihlallerini önlemek için bağımsız denetim ve tazminat mekanizmaları oluşturulmalı.
Toplumda interseks kişilere yönelik yanlış bilgiler ve önyargılar azaltılmalı.
İnterseks nedir?
İnterseks denildiğinde pek çok kişinin aklına hemen hermafrodit ya da çiftcinsiyetlilik çağrışımlarıyla “yarısı kadın, yarısı erkek” bir beden gelse de, interseks durumun birçok şekli vardır, tek bir kategori değildir.
İnterseksler tipik kadın veya erkek tanımına uymayan anatomik cinsiyet özelliklerinin (kromozomlar, geni- 10 tal, ve/veya üreme organları) bir karışımına sahiptirler.
Birçok interseks, interseks bedenleri tıbbileştirmeyen “interseks çeşitliliği” terimini kullanır.