Dünya çapında sansür karşıtı kampanyalar düzenleyen Londra merkezli Index on Censorship, 2025 İfade Özgürlüğü Ödülleri’nin kısa listesini açıkladı.
Demokrasi alanının daraldığı, çatışmaların derinleştiği ve sansürün arttığı bir dönemde açıklanan liste, ifade özgürlüğünü savunan sanatçı, gazeteci ve aktivistlerin çalışmalarına dikkat çekiyor.
Bu yıl ödüller üç kategoride verilecek: Sanat, Kampanya ve Gazetecilik. Her kategoride, baskılara ve tehditlere rağmen insan haklarını savunan kişi ve kuruluşlar yer alıyor.
Türkiye’den Cumartesi Anneleri/İnsanları, “Kampanya” kategorisinde kısa listeye girdi ve 2025 İfade Özgürlüğü Ödülleri’ne aday gösterildi.
Açıklanan liste ve adaylar şöyle:
Sanat
- Sai (Myanmar) - Çok disiplinli bir sanatçı ve küratör, Şubat 2021'deki askeri darbeden bu yana sürgünde yaşıyor.
- Mohamed Tadjadit (Cezayir) - Aktivist ve şair, şu anda çalışmaları nedeniyle hapiste.
- Khalid Albaih (Sudan) - Önde gelen karikatürist ve görsel sanatçı
Kampanya
- Cumartesi Anneleri/İnsanları (Türkiye) - Zorla kayıplara ilişkin farkındalığı artırmaya odaklanan, Türkiye tarihinin en uzun süreli barışçıl protesto kampanyası.
- Chloe Cheung (Hong Kong) - Birleşik Krallık'ta sürgünde yaşamasına rağmen demokrasi hareketinin önde gelen üyelerinden biri olarak savunuculuk faaliyetlerini sürdüren bir aktivist.
- Unchained Vibes Africa (Nijerya) - Ülke ve kıtada sanatsal özgürlüğü hedef alan sansür tehditlerini ve eylemlerini izleyen ve bunlara yanıt veren bir örgüt, sosyal girişim.
- Exile Hub (Myanmar) - Kamu yararına gazeteciliği desteklemek ve tehdit altında haber yapan gazeteciler için koruma sağlamak amacıyla bölge genelinde çalışan bir kuruluş.
Gazetecilik
- Earshot (Londra) - İnsan hakları ve çevre savunuculuğu için sesli araştırmaları ilerletmeye adanmış kar amacı gütmeyen bir kuruluş.
- Carlos Correa (Venezuela) - Daha geniş bir sivil alanı korumak ve devletin insan hakları ihlallerine karşı mücadele etmek için çalışan bir gazeteci.
- Youmna el-Sayed (Filistin) - Sürekli risk altında Gazze'den haber yapan, şu anda sürgünde yaşayan tanınmış bir gazeteci.
Index on Censorship'in CEO'su Jemimah Steinfeld şunları söyledi:
“Dünya genelinde ifade özgürlüğü açısından çok zorlu bir dönemden geçiyoruz. Ancak bu kısa liste, hâlâ fark yaratmak için sesini yükselten cesur ve yaratıcı insanların var olduğunu hatırlatıyor. Her biri kendi alanında birer kahraman. Onlar hakkında daha fazla bilgi edinmek bizim için bir onurdu ve bu duyuru ile başkalarının da onların hayati önem taşıyan çalışmalarını öğrenmesini umuyorum."
Ödül jürisinde olan Can Dündar da şöyle konuştu:
“Yalanlar bugün her zamankinden daha büyük. Bu yüzden gerçek her zamankinden daha değerli. Baskı çok büyük ve bu nedenle direniş ihtiyacı daha da büyük. Yalana karşı gerçeği, otokrasiye karşı demokrasiyi savunanları desteklemek ve haklar için verdikleri mücadelede omuz omuza durmak hem görevimiz hem de sorumluluğumuz.
Dünyanın dört bir yanındaki bu kişi ve kuruluşlar, ifade özgürlüğünü kendi yöntemleriyle savunuyorlar. Index on Censorship sayesinde bu insanları onurlandırabildiğimiz için minnettarım.
Dünya hala yarın için umut besliyorsa, bunun bir kısmı onların yorulmak bilmeyen mücadelesine borçludur.”
Kazananlar 19 Kasım’da açıklanacak
İfade özgürlüğü, demokrasi ile insan haklarını savunucularını destekleyen Index on Censorship 1972’de kuruldu. 2001’den beri de İfade Özgürlüğü Ödülleri veriyor.
Önceki yıllarda ödülü kazananlar arasında hapisteki İranlı rapçi Toomaj Salehi, Pakistanlı eğitim aktivisti Malala Yousafzai, ABD’nin savaş suçlarını ortaya çıkaran Wikileaks, Kürt sanatçı Zehra Doğan, Honduraslı araştırmacı gazeteci Wendy Funes ve daha birçok kişi bulunuyor.
Bu yılın aday listesi, otoriterliğe ve sessizliğe karşı çıkan yaratıcı, cesur ve çeşitli sesleri yansıtıyor. Kazananlar 19 Kasım'da Londra'da düzenlenecek bir törenle açıklanacak.
2025 ödüllerinin jüri heyeti Baroness Hollick OBE, ödüllü gazeteci Can Dündar, Index on Censorship başkanı Sir Trevor Phillips OBE, The Times & Sunday Times kültür, sanat ve kitap editörü Ben Preston ve Index on Censorship CEO'su Jemimah Steinfeld'den oluşuyor.
